Een kopje protest met een scheutje koffie

Recensie Max Havelaar

Doelgroep: lezers tussen de 25 en 35 jaar met een universitaire of hbo-opleiding.
Motief voor recensie: Het belang van Max Havelaar voor de algemene ontwikkeling op het gebied van geschiedenis benadrukken.

Een kopje protest met een scheutje koffie

Eduard Douwes Dekker, bekend onder het pseudoniem Multatuli: criticus, schrijver en vrijdenker. Hoewel hij geboren is in 1820, wordt zijn werk nog steeds door velen met bewondering en verbazing gelezen. Met zijn meest bekende boek is hij wereldberoemd geworden: Max Havelaar. Een protest tegen het koloniale bewind in Indonesie. Een aanklacht tegen de herendiensten en het misbruik van het cultuurstelsel.

In 2002 werd Max Havelaar door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde uitgeroepen tot belangrijkste Nederlandstalige letterkundige werk aller tijden. Of Multatuli hier werkelijk blij mee zou zijn geweest is nog maar de vraag. 
Toen Max Havelaar in 1860 verscheen, werd het boek –ondanks veel kritiek – door velen de hemel in geprezen. Vaak echter niet om de boodschap van het verhaal, maar om zijn literaire kwaliteiten. Dit tot irritatie van Multatuli, die met zijn boek duidelijk bewustwoording wilde creeren. 
Toch is het niet vreemd dat juist deze kwaliteit van Multatuli’s werk wordt benadrukt. Zijn schrijfstijl is zeer opvallend te noemen. Kenmerkend zijn de vele overgangen, perspectiefwisselingen en lange zinnen. Persoonlijk vind ik dat het gebruik hiervan bijdraagt aan een vertraging van het leesproces. Ook de vele Indonesische termen en het negentiende-eeuwse taalgebruik zijn kenmerken van Max Havelaar die ik niet geheel waardeer. Alhoewel ik van mening ben dat ze bijdragen aan de sfeer van het verhaal, dwaalt mijn focus hierdoor soms af. Gelukkig is Multatuli zo slim geweest om dit aan te voelen en richt hij zich een paar keer per hoofdstuk tot zijn lezers. Hij vraagt ons dan bijvoorbeeld of we nog wel opletten. Ik moet zeggen dat ik dat een erg opvallende manier vind van aandacht vragen en ben dit tot op heden nog niet tegen gekomen in andere boeken. Naar mijn mening draagt dit element bij aan de charme van het verhaal.

Al met al vind ik Max Havelaar een boek dat in ieder huis op de boekenplank zou moeten staan. 
Al is het alleen maar om een moreel besef te krijgen van het Nederlandse koloniale bewind. Max Havelaar geeft namelijk als geen ander werk een zeer realistisch beeld van de kapitalistische Nederlanders en de gruwelen die de bevolking van Indonesie heeft moeten doorstaan. Het boek behandeld een ontroerend onderwerp, maar is niet geschreven om te ontroeren. Het doel van Multatuli's werk is activeren, in beweging zetten, laten beseffen hoe zeer de bevolking van Lebak heeft moeten lijden. 
Naar mijn mening is het van belang over dit onderwerp te lezen, omdat we simpelweg niet kunnen ontkennen dat de geschiedenis deel uit maakt van wie wij tegenwoordig zijn.